चन्द्रमामा आगामी दुई दशकमा मानव वस्ती बस्नेछ र देशहरुले आ आफ्ना बेस खडा गर्नेछन् ।
चन्द्रमामा मानिसहरुको बसोबास भयो भने मानिसका लागि बिजुली आपूर्ति कसरी होला ? चन्द्रमामा न त पानी छ, न त हावा नै । त्यसैले त्यहाँ कुनै जलविद्युत वा वायु ऊर्जा उत्पादन गर्न सकिने कुरा भएन ।
चन्द्रमाको उज्यालो हिस्सामा सौर्य ऊर्जा उत्पादन त गर्न सकिएला तर अँध्यारो हिस्सामा के गर्ने ?
उत्तरी आयरल्याण्डको बेलफास्टमा हालै अन्तरिक्षसम्बन्धी सम्मेलन भएको छ । उक्त सम्मेलनमा विश्वकै सबैभन्दा लक्जरी कार निर्माण गर्ने कम्पनी रोल्स रोयसले मिनी परमाणु संयन्त्रको मोडेल प्रदर्शन गरेको छ । त्यो १२० इन्च लामो एउटा सानो आकारको आणविक रिएक्टर हो । यो संयन्त्रका माध्यमबाट चन्द्रमामा बन्ने मानव बस्तीमा लगातार विद्युत आपूर्ति भइरहनेछ ।
बेलायतको स्पेस एजेन्सीका प्रमुख कार्यकारी पल बेटका अनुसार रोल्स रोयसको यो आविष्कार निकै महत्वपूर्ण छ । यसको माध्यमबाट चन्द्रमामा मानव उपस्थितिलाई स्थायी सुविधा प्राप्त हुनेछ । रोल्स रोयसलाई यो मिनी न्युक्लिएर रिएक्टर परियोजनामा बेलायती स्पेस कम्पनी एजेन्सीले करीब ५० करोड रुपैयाँ बराबरको रकम सहयोग गरेको थियो । यसबाट भविष्यमा चन्द्रमामा एउटा ऊर्जा आधार शिविर खडा गर्न सकिने विश्वास गरिएको छ ।
सम्मेलनमा रोल्स रोयसले पेस गरेको मिनी रिएक्टरको प्रोटोटाइप ४० इन्च चौडा र १२० इन्च लामो छ । कम्पनीका इन्जिनियर र वैज्ञानिकहरुले सो आणविक विच्छेदन रिएक्टरमार्फत् निस्किने तापबाट कसरी ऊर्जा उत्पादन गर्न सकिन्छ भन्ने बारेमा अनुसन्धान गरिरहेका छन् । यसबाट अझै विद्युत उत्पादन भैसकेको छैन ।
तर यदि सबै प्रक्रिया सही ढंगले अघि बढेमा कम्तिमा आगामी ६ वर्षमा यो रिएक्टरबाट विद्युत पैदा हुनेछ । यद्यपि यसको पूर्ण निर्माणका लागि अझै करोडौं रकम लाग्नेछ ।
वैज्ञानिकहरुका अनुसार यो मिनी न्युक्लिएर रिएक्टरमा हुने विच्छेदन प्रतिक्रियाबाट विद्युत उत्पादन हुनेछ । त्यो ठ्याक्कै उही प्रविधिमा आधारित छ जुन संसारभरका परमाणु ऊर्जा संयन्त्रमा प्रयोगमा रहेको छ । मात्र विद्यमान आणविक ऊर्जा रिएक्टरको यो सानो संस्करण हो ।
सूर्यको प्रकाशबाट आउँदैन पर्याप्त ऊर्जा
चन्द्रमामा सधै एउटै हिस्सामा मात्रै सूर्यको प्रकाश पर्दछ भने अर्को हिस्सा सदैव अन्धकार रहन्छ । त्यसैले त्यहाँ सूर्यको प्रकाश भनेको द्धितीयक विकल्प अर्थात् वैकल्पिक व्यवस्था मात्रै हुनसक्छ । सोही कारण त्यहाँ निरन्तर विद्युत आपूर्तिका लागि कुनै स्थायी व्यवस्था हुनु आवश्यक हुन्छ । यी परमाणु संयन्त्रलाई चन्द्रमाको ध्रुवीय इलाकाहरुमा यस्तो ठाउँमा स्थापित गरिनेछ जहाँबाट बिजुली उत्पादन भैरहोस् ।
रोल्स रोयसको दाबी अनुसार उसले सन् २०३० सम्ममा यो मिनी न्यूक्लियर रिएक्टर तयार गर्नेछ जसले बिजुली पैदा गर्न सकोस् । साथै चन्द्रमामा बस्ने अन्तरिक्ष यात्रीका लागि समेत पर्याप्त वातानुकूलन होस् र आवश्यकता पर्दा तापीय प्रणालीलाई पनि सही ढंगले सञ्चालन गर्न सकियोस् । यसका लागि लगातार बिजुलीको आपूर्ति आवश्यक हुन्छ, त्यस्तो निरन्तर विद्युत आपूर्ति चन्द्रमामा केवल परमाणु संयन्त्रबाट मात्रै प्राप्त गर्न सम्भव हुन्छ ।
